Εστίαση και τουρισμός: πώς η κρίση δημιούργησε μια γενιά νέων επαγγελματιών

Έντεκα χρόνια μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης, το τοπίο στην αγορά εργασίας, αλλά και ευρύτερα οι αντιλήψεις των νέων εργαζομένων έχουν αλλάξει. Από τη μία, αρκετοί απόφοιτοι λυκείου κάνουν την «παραδοσιακή» ελληνική επιλογή της εισαγωγής σε κάποιο ΑΕΙ. Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό φοιτητών σε σχέση με τον πληθυσμό της (6,58%), καθώς και το μεγαλύτερο ποσοστό φοιτητών που σπουδάζει στο εξωτερικό (0,34%), από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Παρά την οικονομική κρίση και την υποβάθμιση του ελληνικού πανεπιστημίου (σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2016), η Ελλάδα εμφανίζει τη δεύτερη χειρότερη αναλογία φοιτητών/διδασκόντων (44,1 φοιτητές ανά διδάσκοντα) μεταξύ των χωρών της Ευρώπης), πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν την αβεβαιότητα της ανώτατης τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από την άλλη, ένα σημαντικό ποσοστό νέων επιλέγει σχολές επαγγελματικής εκπαίδευσης, είτε δημόσιες είτε ιδιωτικές. Αυτά τα προγράμματα σπουδών μπορεί να έχουν διάρκεια μερικών μηνών, ενός ή δύο ετών.

Η δεύτερη κατηγορία φαίνεται να προσαρμόζεται στα δεδομένα της εποχής και να επιλέγει τη γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση και την οικονομική ανεξαρτησία. Στην πραγματικότητα, κάνει μια επιλογή που προδίδει μια άλλη φιλοσοφία για τα πράγματα: Θα σπουδάσω κάτι που θα έχει πρακτική εφαρμογή, δεν θα παρατείνω την εξάρτηση μου από τους γονείς μου και την οικογένειά μου ευρύτερα, θα ενηλικιωθώ στα δεκαοκτώ ή τα είκοσι μου, θα σχεδιάσω το μέλλον μου μόνος/η μου, χωρίς να λογοδωτώ και να ακολουθώ κάποιον οικογενειακό σχεδιασμό της βιογραφίας μου. Αν λάβουμε υπόψη ότι ένα σημαντικό ποσοστό φοιτητών, της τάξης του 20% σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, επιλέγει να εργαστεί κατά τη διάρκεια των σπουδών του, μπορούμε να κάνουμε μια αισιόδοξη παρατήρηση: ένας νέος ανθρωπότυπος γεννιέται μέσα στην κρίση. Πρόκειται για νέους ανθρώπους που επιλέγουν μια ζωή με λιγότερες ανέσεις και περισσότερες ευθύνες, αλλά και περισσότερη ανεξαρτησία. Θεωρητικά, αυτή η γενιά ανθρώπων θα εγκαταλείψει νωρίτερα την οικογενειακή στέγη (σημειωτέον ότι οι Έλληνες εγκαταλείπουν πιο αργά το οικογενειακό σπίτι από όλους τους άλλους ευρωπαίους) και θα εξελιχθεί ταχύτερα από τις προηγούμενες γενιές νέων Ελλήνων, που επέλεγαν το ασφαλέστερο μονοπάτι μιας παρατεταμένης εφηβείας.

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η αγορά της εστίασης και του τουρισμού αναπτύσσεται θεαματικά παρά το δυσχερές φορολογικό περιβάλλον (διαβάστε το σχετικό άρθρο εδώ), και φαίνεται ότι ένα μεγάλο ποσοστό των νέων επαγγελματιών που μόλις περιγράψαμε, καταλαμβάνουν τις θέσεις εργασίας που συνεχώς ανοίγουν. Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Ανθρώπινου Δυναμικού, ανάμεσα στα δυναμικότερα επαγγέλματα συναντάμε τους υπαλλήλους γενικών καθηκόντων τους πωλητές σε καταστήματα και τους Σερβιτόρους. Πρόκειται για επαγγέλματα που προϋποθέτουν κάποιας μορφής πρακτική εξειδίκευση και κυρίως οριζόντιες- κοινωνικές δεξιότητες. Ως προς τους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας, ο κλάδος των δραστηριοτήτων εστιατορίων και κινητών μονάδων εστίασης ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους για τη δυναμική επέκτασή του. Περί το 1/4 της συνολικής απασχόλησης είναι συγκεντρωμένο σε 3 μόνο από τα 126 επαγγέλματα που διακρίνει η 3ψήφια ταξινόμηση ISCO-08. Οι δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης διαθέτουν τις περισσότερες νέες θέσεις εργασίας από το 2014 έως το 2017 ακολουθώντας ανοδική πορεία από το 2014 στο 2015, μείωση το 2016 και ανάκαμψη το 2017. Για το έτος 2018 περί το 1/4 της συνολικής απασχόλησης είναι συγκεντρωμένο σε 3 μόνο από τα 126 επαγγέλματα που διακρίνει η 3ψήφια ταξινόμηση ISCO-08.

Εξέλιξη του πληθυσμού επιχειρήσεων και απασχολούμενων στις υπηρεσίες παροχής καταλύματος και εστίασης (πίνακας 1)

Όπως βλέπουμε, κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης η αγορά της εστίασης και του τουρισμού επεκτείνονται δυναμικά. Με την έναρξη της κρίσης και για μια τετραετία κλείνουν πολλές χιλιάδες επιχειρήσεις και χάνονται 40.000 θέσεις εργασίας. Από το 2013, ωστόσο, ο χάρτης αλλάζει. Μέχρι σήμερα έχουν δημιουργηθεί κοντά στις 230.000 νέες θέσεις εργασίας και η δυναμική αυτή φαίνεται ότι θα κρατήσει για κάποια χρόνια ακόμη.

Η επέκταση της αγοράς, ωστόσο, ήρθε με μεγάλο κόστος για τους Έλληνες επιχειρηματίες της εστίασης και του τουρισμού. Την περίοδο που καταγράφεται η μεγάλη ανάπτυξη που φέρνει όλες αυτές τις νέες θέσεις εργασίας, το κράτος βάζει εμπόδια στην περαιτέρω ανάπτυξη του κλάδου. Το συνολικό κόστος εργασίας (μισθοί και εργοδοτικές εισφορές) αυξάνεται, ενώ η ποσοστιαία μεταβολή των εργοδοτικών εισφορών από έτος σε έτος είναι πραγματικά εντυπωσιακή.

Εξέλιξη του συνολικού κόστους εργασίας (πίνακας 2)

Ποσοστιαία μεταβολή των δαπανών κοινωνικής ασφάλισης (πίνακας 3)

Το 2016 το συνολικό κόστος εργασίας φτάνει στα επίπεδα του 2008, κοντά στο 1.500.000.000 ευρώ. Η σημαντικότερη πληροφορία, όμως, μας έρχεται από τον πίνακα της ποσοστιαίας μεταβολής των δαπανών κοινωνικής ασφάλισης. Από το 2016 και στο εξής το κράτος αυξάνει σημαντικά τις απαιτήσεις του σε επίπεδο εργοδοτικών εισφορών, και οι τελευταίες αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της εργοδοτικής δαπάνης (τη διετία 2014-2016 καταγράφεται αρνητικό ρεκόρ αύξησης των υποχρεώσεων των εργοδοτών προς το κράτος και όχι προς τους εργαζόμενούς τους.)

Όπως καταλαβαίνουμε, το MyJobNow ήρθε την κατάλληλη στιγμή για να βοηθήσει εργοδότες και εργαζόμενους να συνδεθούν εύκολα και απλά, σε μια περίοδο δηλαδή που η εστίαση και ο τουρισμός μετατρέπονται στους πιο δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Τα πλεονεκτήματα του MyJobNow σε σχέση με τους υπόλοιπους ανταγωνιστές του είναι προφανή (και τα έχουμε περιγράψει αναλυτικά!) και μπορούμε να πούμε ότι η εφαρμογή έλυσε τα χέρια τόσο των εργαζόμενων όσο και των εργοδοτών.

Η Μαρία, ο Αμίρ και ο Τρύφωνας ανήκουν σε αυτή τη νέα γενιά ανθρώπων που δοκιμάζει τις δυνάμεις της σε μια πολύ απαιτητική αγορά εργασίας. Και οι τρεις βρήκαν δουλειά από το MyJobNow στον τουρισμό, την εστίαση και τις πωλήσεις.

Μαρία, 22

«Κατάγομαι από οικογένεια με παράδοση στην οικοδομή. Είχα πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια αφού η οικογενειακή επιχείρηση του πατέρα μου πρακτικά καταστράφηκε με την οικονομική κρίση. Το σημαντικό είναι ότι παρά τις δυσκολίες δεν το βάλαμε κάτω. Όταν μπήκα στο λύκειο, άρχισα να βοηθάω τον πατέρα μου στην επιχείρησή του και σύντομα κατάλαβα ότι δεν με ενδιαφέρει να σπουδάσω και να σπαταλήσω το χρόνο μου σε κάτι θεωρητικό. Έτσι και αλλιώς, δεν υπήρχε η δυνατότητα να είμαι οικονομικά ανενεργή, αφού έπρεπε να βοηθάω τους γονείς μου με τα έξοδα του σπιτιού. Όταν τελείωσα από το λύκειο άρχισα να ψάχνω για δουλειά. Η πρώτη μου δουλειά ήταν στο κατάστημα ρούχων της θείας μου στα Σεπόλια. Έκατσα ένα χρόνο εκεί και στη συνέχεια αναζήτησα την επόμενη δουλειά μου σε ένα πιο απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον. Ξεκίνησα να χρησιμοποιώ το MyJobNow και μετά από μερικές συνεντεύξεις, βρήκα την επόμενη δουλειά μου σε κεντρικό κατάστημα ρούχων στην Ερμού. Πλέον νοικιάζω το δικό μου σπίτι στα Πετράλωνα και συγκατοικώ με τις δύο κολλητές μου από το σχολείο.»

Αμίρ, 24

Δουλεύω από τα δεκατέσσερα. Είμαι παιδί οικογένειας μεταναστών και μπορώ να πω ότι δεν έζησα παιδική ηλικία. Πάντα θυμάμαι τον εαυτό μου να είναι μεταξύ δουλειάς και σχολείου. Έχω δουλέψει οικοδομή, λάντζα, ψήστης, σερβιτόρος και τελευταία μπάρμαν. Όταν έκλεισα τα είκοσι αποφάσισα να ασχοληθώ με το μπαρ γιατί με ενδιέφερε πολύ ο χώρος και είχα κουραστεί να αλλάζω συνεχώς δουλειές. Για τα επόμενα δύο χρόνια σπούδασα σε ιδιωτικό ΙΕΚ και παρακολουθούσα σεμινάρια με διάφορους διάσημους Έλληνες μπάρμεν. Δεν άφησα σεμινάριο για σεμινάριο! Το 2017 δούλεψα για πρώτη φορά σεζόν στην Κέρκυρα, ως βοηθός. Ήταν μια γεμάτη και δύσκολη εμπειρία. Τα ωράρια δύσκολα, ο ύπνος λίγος, οι απαιτήσεις πολλές. Έμαθα πάρα πολλά πράγματα και το πιο βασικό ήταν να διαχειρίζομαι μεγάλους αριθμούς πελατών. Φέτος θα δουλέψω για πρώτη φορά στο μπιτς μπαρ μεγάλου ξενοδοχείου στη Ρόδο!

Τρύφωνας, 20

Μεγάλωσα στο Χαλάνδρι σε μια σχετικά εύπορη οικογένεια. Οι γονείς μου είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και στο σπίτι μου πάντα ακούγαμε, τόσο εγώ όσο και η αδερφή μου, ότι πρέπει να σπουδάσουμε. Έδωσα πανελλήνιες και πέρασα στο πολιτικό της νομικής πριν από δύο χρόνια. Με ενδιαφέρει η κοινωνιολογία, αλλά έχω καταλάβει ήδη ότι θα δυσκολευτώ να βρω δουλειά στον κλάδο μου χωρίς ένα καλό μεταπτυχιακό. Μετά το πρώτο εξάμηνο αποφάσισα να βρω μια δουλειά για να βγάζω τα τρέχοντα έξοδά μου. Δεν μου άρεσε να ζητάω χρήματα από τους γονείς μου για να βγαίνω και να κάνω εκδρομές με το ποδήλατό μου. Βρήκα την πρώτη μου δουλειά μέσω του MyJobNow, σέρβις σε ένα μπαρ στη γειτονιά μου, στο Χαλάνδρι. Δουλεύω τρεις φορές την εβδομάδα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, και έτσι προλαβαίνω να συνδυάζω τις σπουδές με τη δουλειά μου. Θέλω να συνεχίσω να δουλεύω μέχρι να ολοκληρώσω το πτυχίο μου και στη συνέχεια να διεκδικήσω κάποια υποτροφία για μεταπτυχιακό στην πολιτική επικοινωνία σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού.